2025-12-05 00:38:04 | Son Güncelleme : 2025-12-05 15:02:03
1940 yılında Van’da dünyaya gelen ve uzun yıllardır Çavuştepe Kalesi’ndeki arkeolojik çalışmalarda bekçi olarak yer alan Mehmet Kuşman, Urartuca’yı öğrenme sürecine dair deneyimlerini Wanhaber’e aktardı. Dünyada sınırlı sayıda kişi tarafından bilinen bu dili nasıl öğrendiğine ilişkin süreci Wanhaber'e anlatan Kuşman, çalışmalar sırasında karşılaştığı temel aşamalara değindi.
Urartuca’yı öğrenme sürecine Çavuştepe Kalesi’ndeki kazı çalışmalarında başladığını belirten Mehmet Kuşman, ilk kitabeleri gördüğünde bu yazının anlamını öğrenmeye karar verdiğini ve bunun için defter, kalem ve mevcut malzemelerle yazıları kopyalamaya başladığını ifade etti.
“TAŞLARIN ÜZERİNE YAZILAN YAZIYA “KİTABE” DENDİĞİNİ İLK KEZ ÖĞRENMİŞTİM”
Araştırmalarını sadece Türkiye ile sınırlı tutmayarak İran, Gürcistan ve Suriye’ye gidip yazıtları yerinde incelediğini anlatan Kuşman, “1940 yılında Van’ın Gürpınar ilçesine bağlı Çavuştepe köyünde dünyaya geldim. Orta halli bir ailenin çocuğuydum. Askerlik görevimi tamamlayıp köyüme döndüğümde, okulun yanında daha önce hiç görmediğim bir grup insanla karşılaştım. Onların arkeolog olduğunu ve bölgede kazı çalışması yapacaklarını öğrendim. Ertesi gün tam 90 işçiyle birlikte, yolun, aracın, doğru düzgün bir imkanın bile olmadığı şartlarda kazıya başlandı. Bir hafta sonra ilk kitabe bulundu, araştırmacılar öğle yemeğine inmediğinde nedenini sordum, “Kitabe çıktı” dediler. O gün taşların üzerine yazılan yazıya “kitabe” dendiğini ilk kez orada öğrendim. Yazıya duyduğum merak ve heyecan öyle büyüktü ki, araştırmacılara bu dili öğrenmek isteğimi söylediğimde “Bu çok zor, sen yapamazsın.” cevabını alınca büyük bir kırgınlık yaşadım. Ama içimdeki istek o kadar güçlüydü ki vazgeçmedim.” dedi.
“URARTU YAZISI BULDUĞUM YERE, İMKAN YOKSA YAYA, PARA YOKSA BORÇLA GİTTİM”
Alfabeyi tamamladıktan sonra dili öğrenme aşamasının çok daha uzun sürdüğünü belirten Kuşman, yaklaşık 22 yıl boyunca metinleri çözerek ve kaynakları inceleyerek Urartuca’nın temel yapısını kavradığını aktardı.
Urartu yazılarının bulunduğu her yere gitmeye çalıştığını söyleyen Kuşman, “Köyden yola çıkıp Van Kalesi’ne giderek yazıları defterime kopyalamaya başladım. Sonra İran’a gittim, ardından Gürcistan üzerinden, büyük riskler alarak gizlice Ermenistan’a geçtim, Suriye’ye kadar birçok bölgeyi dolaştım. Nerede bir Urartu yazısı olduğunu duysam, imkanım yoksa yaya, param yoksa borçla, ama mutlaka gidip o yazıyı görmeye çalıştım. Üç yılın sonunda, yüzlerce parçayı bir araya getirerek Urartu alfabesini tamamladım.” ifadelerini kullandı.
“BU SÜREÇ TAM 22 YILIMI ALDI”
Bugün dili sınırlı da olsa okuyup anlayabildiğini belirten Kuşman, şu sözleri kaydetti:
“Bu çalışmanın duyulması üzerine Ankara’daki bir sempozyuma davet edildim. Türkiye’de kazı yapan tüm yerli ve yabancı bilim insanlarının bulunduğu o salonda bana önce kimse inanmadı. Alfabeleri gösterince şaşkınlıkları hayranlığa dönüştü; hocalar, uzmanlar ve hatta bakanlar tebrik etti. O gün benim için bir dönüm noktasıydı. Ancak işin en zor kısmı daha yeni başlıyordu, alfabeyi çıkarmıştım ama dili öğrenmek bambaşka bir yolculuktu, bugün yaklaşık 650 kelime biliyorum; dili tam olarak konuşamasam da, büyük kısmını okuyup anlayabiliyorum.”
Bu habere ilk yorum yapan sen ol.
