2025-10-12 00:40:41 | Son Güncelleme : 2025-10-13 18:26:03
Van’ın tarihini ve kültürünü yansıtan kerpiç evler, ilgisizlik ve zamanın tahribatıyla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bir zamanlar Van Kalesi’nin doğu yakasında yoğun olarak bulunan bu yapılar, göçler, doğal afetler ve modern yapılaşma nedeniyle büyük ölçüde silindi. Günümüze ulaşabilen birkaç yapı ise hem fiziksel olarak yıpranmış durumda hem de yeterli restorasyon çalışması görmediği için korunamıyor. Yıkılıp yerlerine modern yapılar inşa edilen kerpiç evler, Van’ın tarih ve kültür hafızasının da silinmesine neden oldu. Konuyla ilgili Şehrivan Gazetesi’ne konuşan TMMOB Mimarlar Odası Van Şube Başkanı Ahmet Ortakçı, kalan kerpiç yapıların restore edilerek hem korunması hem de Van’ın tarihine ve turizmine kazandırılması gerektiğini söyledi. Ortakçı, “Bu evler Van’ın geçmişine açılan kapılar. Kaybolmalarına izin vermemeliyiz.” uyarısında bulundu.
BAŞKAN ORTAKÇI: KERPİÇ, YAŞADIĞIMIZ COĞRAFYANIN EN YAYGIN YAPIM MALZEMESİYDİ
Van’da geleneksel yapı malzemesi olarak kerpiç üzerine konuşan Başkan Ortakçı, kerpicin tarihçesine değinerek sözlerine şöyle başladı: “İnsanoğlu yerleşik hayata geçtikten sonra barınma ihtiyacını karşılamak için doğadan çeşitli malzemeler topladı. Taş, ahşap ya da toprak gibi doğal malzemelerle barınaklar oluşturdu. Toprak kolay ulaşılabildiği için zamanla kerpiç olarak bilinen yapı malzemesi ortaya çıktı. Yaşadığımız coğrafyada kerpiç, tarih boyunca en çok kullanılan yapı malzemesi oldu. Bunu kalelerde ve özellikle sivil mimaride görmek mümkün. Hem ekonomik hem de ulaşılabilir olması nedeniyle tercih edilirdi. Üstelik konforlu bir yapı malzemesiydi.” dedi.
KERPİÇİN ARTILARI VE EKSİLERİ NELER?
Kerpicin avantaj ve dezavantajlarına da değinen Ortakçı, “Kerpiç, kışın sıcak, yazın serin tutan ve hava alabilen bir malzeme olduğu için ekolojik açıdan faydalıdır. Ortamın rutubet almasını da önler. Ancak sürekli bakım gerektiren bir malzemedir. İklim koşullarına karşı dayanıklı değildir. Diyarbakır’daki taş yapılar kadar sağlam değildir, Bitlis, Kars ve Erzurum’da kullanılan taş kadar uzun ömürlü değildir.” şeklinde konuştu.
ZAMANA DİRENEMEYEN KERPİÇ YAPILAR
Kerpiç yapıların günümüzde çok az kaldığını ifade eden Ortakçı, “Kerpiç, doğru toprak ve samanın karıştırılması, kalıplara dökülmesi, kurutulması gibi uzun bir süreç gerektirir. Bu nedenle hızlı yapı teknikleri yaygınlaşınca kerpiç yapılar zamanla yok olmaya başladı. Yüksek katlı ve modern yapılaşma ile birlikte kerpiçten yapılan evler neredeyse tamamen kayboldu” diye konuştu.
VAN’DAKİ KERPİÇ YAPILAR BÜYÜK ÖLÇÜDE YOK OLDU
Van’daki kerpiç yapıların günümüzde neredeyse kalmadığını vurgulayan Ortakçı, “1915’te yaşanan savaş ve sonrasındaki doğal afetler nedeniyle Van’daki kerpiç yapılar büyük ölçüde yok oldu. Günümüzde bu yapıların izini görmek neredeyse imkânsız. Elimizde sadece eski fotoğraf ve gravürler kaldı. Eski Van Şehri’nde yürütülen restorasyon çalışmaları ise cami ve benzeri yapıları kapsıyor. Bölgenin tamamının restorasyonu için ciddi bütçe ve zamana ihtiyaç var. Bu alan daha önce korunmuş olsaydı tarihimize sahip çıkabilirdik.” ifadelerini kullandı.
VAN, KÜLTÜREL MİRASINI KAYBEDİYOR!
Van’daki kerpiç yapıların yok olmasının kültürel kayıplara yol açtığını belirten Ortakçı, “Kent merkezinde kalan birkaç kerpiç ev de 2011 depremlerinde zarar gördü. Çalık Sokak’ta bir kerpiç ev var; yanında ise yıkılmaya yüz tutmuş iki katlı başka bir yapı var. Bunların korunması ve restore edilmesi gerekiyor. Tarihi yapılar tespit edilip restore edilmezse Van, kültürel mirasını kaybedecek. Kalecik ve Van Kalesi girişinde yapılan örnekler, ziyaretçiye kapalı kalıyor. Bu yapıların açılması ve turizme kazandırılması şart.” diye aktardı.
“KERPİÇ EVLER SADECE TAŞ VE TOPRAKTAN İBARET DEĞİL”
Ortakçı, kerpiç evlerin turizm açısından büyük önem taşıdığını belirterek şunları söyledi: “Bu evler sadece taş ve topraktan ibaret değil. Van’ın geçmişini, kültürünü ve halkın yaşam tarzını yansıtan değerli miraslarımız. Ne yazık ki ilgisizlik ve zamanın etkisiyle çoğu yok oldu. Kalan yapıların tespit edilip restore edilmesi, hem tarihimizin korunması hem de Van’ın turizmine kazandırılması açısından büyük önem taşıyor.”
BAŞKAN ORTAKÇI’DAN ÇAĞRI: ÖZEL MÜLKİYETLERDEKİ YAPILAR KAMULAŞTIRILMALI VE RESTORASYON ÇALIŞMALARINA BAŞLANMALI
Kerpiç yapıların korunması ve Van’ın tarihine kazandırılması gerektiğini söyleyen Ortakçı, “Kent koruma amaçlı imar planının eksikliği ve tescilin yetersizliği, bu yapıların yok olmasını hızlandırdı. İlgili kurumlar sahada inceleme yapmalı, özel mülkiyetlerdeki yapılar kamulaştırılmalı ve restorasyon çalışmalarına başlanmalı. Bu yapılar kent arşivi, müze, kültürel ya da eğitim amaçlı kullanılabilir. Van’ın tarihi ve kültürü için bu yapıların restorasyonu hayati önemdedir.” dedi.
Bu habere ilk yorum yapan sen ol.
